Ҳужжатларни тартибга солиш

Мазкур Қоидалар Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси, “Ўзбекистон Республикаси Марказий банки тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2003-йил 17-сентябрдаги 402-сонли қарори, “Ўзбекистон Республикаси Марказий банки тўғрисида”ги қарорига мувофиқ ишлаб чиқилган ва ломбардлар томонидан фуқароларга қисқа муддатли кредитлар бериш ва мол-мулкни сақлаш тартибини белгилайди.

1. Умумий қоидалар
2. Ломбардлар фуқароларга шахсий истеъмоли учун мўлжалланган кўчар мол-мулкни гаровга қўйиш (кейинчалик гаров деб юритилади) асосида қисқа муддатли (уч ойдан кўп бўлмаган муддатга) кредитлар беради.

Ломбардлар тижорат банкларининг маблағларини, юридик шахслар ва жисмоний шахсларнинг қарзларини жалб қилиш ҳуқуқига эга. Бунда жалб қилинган маблағларнинг умумий миқдори (қолдиғи) амалда шаклланган устав капиталидан ошмаслиги керак.

(1-банднинг иккинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2017-йил 11-ноябрдаги 31/8-сон қарори таҳририда (рег. 2017-йил 22-ноябрь, 1290-1-сон)) – Миллий маълумотлар базаси Қонун ҳужжатлари, 2017-йил 22-ноябрь, 10-сон /17/1290-1/0291)

2. Ломбардлар фуқаролардан шахсий истеъмоли учун мўлжалланган кўчар мулкни сақлаш учун қабул қилиш ҳуқуқига эга.
3. Ломбард ўз фаолиятини ломбард фаолиятини амалга ошириш ҳуқуқини берувчи Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан берилган лицензия асосида амалга ошириш ҳуқуқига эга.

Ломбард қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда берилган рўйхатга олиш гувоҳномаси асосида қимматбаҳо металлар ва қимматбаҳо тошлар билан ишлаш ҳуқуқига эга.

(3-банднинг иккинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019-йил 14-сентябрдаги 22/8-сон қарори таҳририда (03.10.2019-y. 1290-3-сон билан рўйхатга олинган) – Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 03.10.2019 й., 10 /19/1290-3/3853-сон.

Қимматбаҳо металлар ва қимматбаҳо тошлардан тайёрланган буюмлар билан ишлашни амалга ошириш хусусиятлари қонун ҳужжатлари билан белгиланади.

(3-банднинг учинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019-йил 14-сентябрдаги 22/8-сон қарори таҳририда (03.10.2019-y. 1290-3-сон билан рўйхатга олинган) – Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 03.10.2019 й., 10 /19/1290-3/3853-сон.

4. Ломбард фуқаролар билан паспорт ёки шахсини тасдиқловчи бошқа ҳужжат кўрсатилган ҳолда шартномалар тузади.

Зарур ҳолларда ломбард гаровга ёки сақлашга берилган мол-мулкка эгалик ҳуқуқини тасдиқловчи ҳужжатлар ёки бошқа далиллар тақдим этилишини талаб қилишга ҳақли.

5. Ломбард томонидан мол-мулкни гаров ёки сақлаш учун қабул қилиш, шунингдек гаровга қўйилган мол-мулкни ундириб олиш Фуқаролик кодекси ва “Гаров тўғрисида”ги қонунга мувофиқ амалга оширилади.

Ломбард томонидан қабул қилинган мулк ломбардга тегишли барча тўловлар тўлангандан кейингина эгасига берилиши мумкин.

6. Ломбарддан буюм олиш ҳуқуқини бошқа шахсларга ўтказишга фақат мол-мулк эгасининг белгиланган тартибда расмийлаштирилган ишончномаси бўйича йўл қўйилади.
7. Ломбард қуйидаги ҳуқуқларга эга:

гаровга ёки сақлашга қўйилган мол-мулкдан фойдаланиш ва уни тасарруф этиш;

йилига олинган қарз суммасининг ярмидан кўпи миқдорида фоизлар ундириш, комиссиялар ва пенялар (жарималар, пенялар) ундириш, кредит шартномалари бўйича бошқа жавобгарлик чораларини қўллаш;

аризаларни кўриб чиқиш, ссуда ҳисобларини юритиш, кредитлар бериш учун тўловларни, шунингдек кредитларни муддатидан олдин тўлаш учун жарималарни ундириш.

Сақланган ёки гаровга қўйилган мулк йўқолган, камайган тақдирда ломбард, агар бунинг форс-мажор ҳолатлари туфайли содир бўлганлигини исботламаса, гаров чиптасида ёки сейф квитанциясида кўрсатилган баҳо миқдори бўйича унинг қийматини эгасига қайтариши шарт.

Сақловда ёки гаровда турган мулк шикастланган тақдирда, агар бунинг форс-мажор ҳолатлари туфайли содир бўлганлигини исботланмаса, ломбард мулкдорга томонларнинг келишуви билан белгиланган миқдорда, лекин гаров чиптасида ёки сейф квитанциясида кўрсатилган мулк қийматидан кўп бўлмаган миқдорда мулкий зарарни тўлаши шарт. зарар енгиб бўлмайдиган куч шароитлари туфайли юзага келганлигини исботлайди.

(7-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2018-йил 28-апрелдаги 16/3-сон қарори таҳририда (07.05.2018 йилдаги 1290-2-сон билан рўйхатга олинган) – Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 08-май, 2018-йил, 10/18 /1290-2/1180-сон)

8. Ломбард операцияларни ушбу Қоидаларга, операцияларни амалга оширишнинг умумий шартлари тўғрисидаги қоидаларга ва ички қоидаларга мувофиқ амалга оширади.

Операцияларни амалга оширишнинг умумий шартлари тўғрисидаги қоидалар ушбу Қоидалар асосида ломбарднинг олий бошқарув органи томонидан тасдиқланиши ва қуйидаги маълумотлар ва тартибларни ўз ичига олиши керак:

тақдим этиладиган кредитларнинг чегарали миқдори ва шартлари;

берилган кредитлар бўйича фоиз ставкаларининг чегарали қийматлари;

кредитлар бўйича ҳақ олиш шартлари;

ломбард томонидан қабул қилинадиган таъминотга қўйиладиган талаблар;

мулкни сақлашга қабул қилиш тартиби;

кўрсатилган хизматлар учун ставкалар ва тарифлар;

ломбард ва унинг мижозларининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари, уларнинг жавобгарлиги шартлари;

гаров чиптаси йўқолган тақдирда гаровга қўювчига дубликат бериш тартиби;

ломбарднинг олий бошқарув органи операцияларни амалга оширишнинг умумий шартларига киритиш зарур деб ҳисоблаган бошқа шартлар, талаблар ва чекловлар.

81. 8¹. Ломбардлар томонидан кўрсатиладиган хизматлар нархлари ва тарифлари фақат миллий валютада белгиланади.

(81-банд¹ Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2017-йил 11-ноябрдаги 31/8-сонли қарори билан киритилган (рег. 2017-йил 22-ноябрдаги 1290-1-сон) – Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 22-ноябрь, 2017-йил, № 10/17 / 1290-1/0291)

9. Операцияларни амалга оширишнинг умумий шартлари очиқ маълумотлар бўлиб, тижорат сирининг предмети бўлиши мумкин эмас. Операцияларни амалга оширишнинг умумий шартлари тўғрисидаги қоидалар ломбард мижозлари кўриши мумкин бўлган жойга жойлаштирилиши керак.
10. Ломбарднинг ички қоидалари ломбарднинг олий бошқарув органи томонидан тасдиқланиши ва қуйидагилар белгиланиши керак:

ломбарднинг тузилиши, унинг вазифалари, функциялари ва ваколатлари;

раҳбар ва бош бухгалтернинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари;

ломбарднинг мансабдор шахслари ва ходимларининг унинг номидан ва унинг ҳисобидан операцияларни амалга оширишдаги ваколатлари.

1. Кредитларни расмийлаштириш ва бериш тартиби
2. Гаров остида кредит бериш ломбард билан фуқаро ўртасида тузилган кредит шартномаси ва гаров шартномаси асосида амалга оширилади.

Ломбардда ашёларни гаровга қўйиш тўғрисидаги шартнома 1-иловага мувофиқ шаклда гаров чиптасини бериш орқали ломбард томонидан расмийлаштирилади.

12. Ломбард ундиришга йўл қўйилмайдиган мулкни гаровга олишга ҳақли эмас.
13. Кредитнинг миқдори ва муддати, шунингдек тақдим этилган кредит бўйича фоиз ставкаси мазкур Қоидаларнинг талабларини ҳисобга олган ҳолда томонларнинг келишуви билан белгиланади.

(13-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2018-йил 28-апрелдаги 16/3-сон қарори таҳририда (рег. 07.05.2018 йил 1290-2-сон)) – Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 8-май, 2018-й., 10/18 /1290-2/1180-сон)

14. Кредит олиш учун ломбардга гаровга қўйилган мулк томонларнинг келишувига биноан баҳоланади.
15. Ломбард қуйидаги мажбуриятларга эга:

гаровга қўйилган буюмларни сақлаш чораларини кўриш;

гаровга қўювчини гаровга қўйилган буюмларнинг йўқолиши ёки шикастланиши хавфи тўғрисида зудлик билан хабардор қилиш;

гаровга қўювчи ёки учинчи шахс томонидан кредит шартномаси шартлари бажарилгандан сўнг гаровни дарҳол қайтариш;

гаровга қабул қилинган буюмларни гаровга қўювчи фойдасига ўз ҳисобидан шу турдаги ва сифатли нарсаларнинг гаровга қабул қилинган пайтдаги нархларига мувофиқ белгиланган баҳосининг тўлиқ миқдорида суғурта қилиш;

гаровга қўювчининг талабига биноан гаровга қўювчи ёки учинчи шахс томонидан кредит шартномасидан келиб чиқадиган мажбуриятларнинг қисман ёки тўлиқ бажарилганлигини тасдиқловчи гувоҳнома бериш.

16. Ломбарддаги буюмлар гарови билан таъминланган кредит суммаси белгиланган муддатда қайтарилмаган тақдирда, ломбард бир ойлик имтиёзли муддат тугаганидан кейин нотариуснинг ижро ёзуви асосида ушбу мулкни гаровга қўйилган мол-мулкни сотиш учун белгиланган тартибда сотиш ҳуқуқига эга.

Шундан сўнг гаровга қўйилган мулкни сотишдан олинган сумма уларни тўлиқ қондириш учун етарли бўлмаса ҳам, гаровга қўювчига нисбатан ломбарднинг даъволари қопланади.

17. Гаровга қўйилган нарсаларни сотиш орқали олинган суммадан кредит, кредит бўйича фоизлар, пеня, ижрони кечиктириш натижасида етказилган зарарнинг ўрнини қоплаш, шунингдек сақлаш ва суғурта тўловлари, гаровга қўйилган мол-мулкни сотиш билан боғлиқ харажатлар, агар шартномада бошқача қоида назарда тутилган бўлмаса, тўланади.
18. Агар гаровга қўйилган мулкни сотиш вақтида олинган сумма ломбард талаблари суммасидан ошса, фарқ гаровга қўювчига тўланади.
19. Гаровга қўйилган мол-мулк сотилган кундан эътиборан уч йил мобайнида талаб қилинмаган ломбард талаблари суммасидан ортиқ бўлган сумма ломбард ихтиёрида қолади.

III. Ломбардга мулкни сақлашга қабул қилиш тартиби

20. Фуқаролардан шахсий истеъмол учун мўлжалланган кўчар буюмлар ломбардга сақлаш учун қабул қилиниши мумкин. Ломбардда буюмларни сақлаш шартномаси ломбард томонидан юк қўювчига (мижозга) 2-иловага мувофиқ шакл бўйича шахсий сейф квитанциясини бериш йўли билан тузилади.
21. Ломбардга сақлашга топширилган буюм, бундай турдаги ва сифатдаги нарсаларнинг одатда сақлашга қабул қилинган вақти ва жойида савдода белгиланадиган нархларга мувофиқ томонларнинг келишувига биноан баҳоланиши керак.

Ломбард сақлашга қабул қилинган нарсаларни мижоз фойдасига уларнинг баҳосининг тўлиқ миқдорида ўз ҳисобидан суғурта қилиши шарт.

22. Тез аланга олувчи, портловчи ёки хавфли буюмлар, агар мол қўювчи уларни сақлаш чоғида бу мулклар тўғрисида ломбардни огоҳлантирмаган бўлса, ҳар қандай вақтда юк берувчига етказилган зарар қопланмасдан зарарсизлантирилиши ёки йўқ қилиниши мумкин. Бундай буюмларни сақлаш билан боғлиқ зарарлар учун мижоз ломбард ва учинчи шахсларга жавобгар бўлади.
23. Агар мижоз буюмларни қайтаришдан бош тортса, ломбард уларни уч ой давомида сақлаши шарт. Ушбу муддатдан кейин талаб қилинмаган буюмлар ушбу Низомнинг 16-бандида белгиланган тартибда ломбард томонидан сотилиши мумкин.

Нарсаларни сотишдан тушган даромаддан ломбардга тегишли сақлаш ҳақи ва бошқа тўловлар қопланади. Қолган сумма ломбард томонидан сейф квитанцияси тақдим этилгандан кейин эгасига қайтарилади.

1. Ломбарднинг қонун талабларини бузганлик учун жавобгарлиги
2. Марказий банк ломбардлар фаолиятини қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда ва асосларда текширишга ҳақли. Ломбардлар Марказий банк ваколатли вакилларининг қонуний талабига биноан текшириш учун зарур бўлган материаллар ва ҳужжатларни тақдим этишлари, уларни текшириш объектларига киритишлари, ўз вазифаларини бажаришда ёрдам кўрсатишлари шарт.

Ломбардлар фаолиятини текшириш жараёнида олинган, тижорат ва бошқа сирни ташкил этувчи маълумотларни ошкор қилиш учун Марказий банкнинг вакиллари жавобгардир.

25. Ломбардлар ушбу Низом талабларини бажармаганликлари учун қонун ҳужжатларига мувофиқ жавобгар бўладилар.